Uzależnienie behawioralne to zespół objawów związanych z utrwalonym, wielokrotnym powtarzaniem określonej czynności (lub grupy czynności) w celu uzyskania takich stanów emocjonalnych jak przyjemność, euforia, ulga, czy uczucie zaspokojenia. W przeciwieństwie do uzależnień od substancji psychoaktywnych (takich jak alkohol czy narkotyki), uzależnienia behawioralne nie są związane z przyjmowaniem konkretnych substancji. Zamiast tego, są one powiązane z określonymi zachowaniami lub działaniami, które wywołują silną potrzebę i kontrolę.
Przykłady zachowań, które mogą wskazywać na uzależnienie behawioralne, obejmują m.in.:
- Patologiczny hazard: Uzależnienie od gier hazardowych.
- Uzależnienie od komputera/sieci internetowej: Silna potrzeba korzystania z komputera lub przeglądania internetu.
- Pracoholizm: Obsesyjna praca i trudności w oderwaniu się od obowiązków zawodowych.
- Zakupoholizm: Niekontrolowane i nadmierne wydawanie pieniędzy na zakupy.
- Uzależnienie od seksu/pornografii: Obsesyjne myśli i działania związane z seksualnością.
- Uzależnienie od ćwiczeń fizycznych: Nadmierne ćwiczenia i zaniedbywanie innych aspektów życia.
- Uzależnienie od telefonu komórkowego: Nieustanne korzystanie z telefonu.
- Uzależnienie od jazdy samochodem: Obsesyjne prowadzenie samochodu.
- Kompulsywne objadanie się: Niekontrolowane jedzenie w nadmiarze
Warto zauważyć, że osoba uzależniona powtarza określone zachowania pomimo ich wyraźnej szkodliwości dla codziennego funkcjonowania w różnych sferach życia (np. zawodowej, rodzinnej) oraz towarzyszy im zespół mechanizmów obronnych, które minimalizują chęć do zmiany destrukcyjnych nawyków.
Objawy uzależnienia behawioralnego mogą być różnorodne i zależą od konkretnej formy uzależnienia. Oto niektóre ogólne objawy, które mogą wskazywać na to, że ktoś może być uzależniony od określonego zachowania:
- Obsesyjne myśli i działania: Osoba uzależniona często myśli o danej czynności i nie może się oderwać od jej wykonywania. Zachowanie to staje się dominującym elementem jej życia.
- Tolerancja: Podobnie jak w przypadku uzależnienia od substancji, osoba uzależniona może stopniowo potrzebować coraz większej ilości danej czynności, aby osiągnąć ten sam efekt.
- Trudności w kontrolowaniu zachowania: Osoba uzależniona ma trudności z ograniczeniem lub zatrzymaniem danej czynności, nawet jeśli zdaje sobie sprawę z jej negatywnych skutków.
- Zaniedbywanie innych obszarów życia: Uzależnienie behawioralne prowadzi do zaniedbywania innych ważnych aspektów życia, takich jak praca, relacje, nauka czy higiena osobista.
- Utrata kontroli: Osoba uzależniona traci kontrolę nad swoim zachowaniem i nie jest w stanie zapanować nad impulsami.
- Negatywne konsekwencje: Uzależnienie prowadzi do negatywnych konsekwencji, takich jak problemy zdrowotne, kłopoty finansowe, konflikty z bliskimi czy utrata pracy.
- Zespół odstawienia: Gdy osoba uzależniona próbuje ograniczyć lub zrezygnować z danej czynności, może doświadczać objawów zespołu odstawienia, takich jak niepokój, drażliwość czy bóle ciała.
