Uzależnienie emocjonalne jest szczególnym przypadkiem uzależnienia psychicznego. Dotyczy najczęściej uzależnienia od innej/innych osób, na przykład Partnera, rodziców, przyjaciół.
Nie wiąże się ono bezpośrednio z potrzebą zażycia środka chemicznego zmieniającego świadomość czy wykonania czynności (w przypadku uzależnienia behawioralnego) , a z koniecznością przebywania w towarzystwie jakiejś osoby.
Uzależnienie emocjonalne to bardzo złożony stan. Zazwyczaj ma na niego wpływ wiele czynników. W większości przypadków osoby uzależnione emocjonalnie nie są tego świadome. Osoby takie najczęściej myślą, że ich problemy mają zupełnie inne podłoże.
Uzależnienie emocjonalne przypomina to, które przeżywa osoba uzależniona od innych zachowań behawioralnych, czy nawet chemicznych. Często uzależniony emocjonalnie odczuwa zespół odstawienny. Pojawiają się epizody niepokoju i depresji. Wiąże się również z głębokim cierpieniem.
Typowe przykłady uzależnień emocjonalnych:
Uzależnienie od rodziny – ten typ zależności siłą rzeczy jest jednym z najtrudniejszych do pokonania. W tym przypadku dochodzi do przeświadczenia nadmiernej odpowiedzialności za członków rodziny, jak na przykład rodziców, brak umiejętności samodzielnego życia i rozwiązywania problemów bez udziału rodziny. Brak zaufania do otaczającego świata, problemy ze stworzeniem relacji z Partnerem, nadmierna zazdrość, stany lekowe przy próbach rozpoczęcia własnego życia i próbach odcięcia od rodziny. Zaczyna się błędne koło. Nie potrafię żyć sam, żyję życiem rodziny, nie własnym, kompletnie zapominam o potrzebach swoich oraz o sobie. Często pojawia się lęk czy panika, obwinianie samego siebie.
Uzależnienie emocjonalne w związku to rodzaj uzależnienia spotykany bardzo często. Jest również jednym z bardziej szkodliwych. Zakłada, że pozostawanie w związku z drugą osobą nadaje sens życiu i chroni przed niewyobrażalną samotnością. Dlatego dla wielu partner staje się wszystkim. Dzieje się tak nawet w przypadkach, gdzie dochodzi do przemocy ze strony Partnera. Osoba uzależniona oszukuje samą siebie, budując fałszywy obraz Partnera, nadal wierząc, że jest on innym człowiekiem. Może to wynikać ze wspomnień z przeszłości, kiedy Partner na początku zachowywał się zupełnie inaczej, z niskiego poczucia własnej wartości, postaw uległych w życiu oraz wielu innych czynników.
W tym przypadku osoba uzależniona nie potrafi żyć samodzielnie, bez partnera. Kiedy następuje kres dotychczasowego związku, niemalże natychmiast szuka kogoś, kto wypełni pustkę powstałą po byłym ukochanym.
Bardzo często jednak te nowe relacje uczuciowe nie są oparte na prawdziwej miłości, lecz na fizycznej potrzebie bycia z kimś. Gdy nie ma między partnerami uczucia, taki związek szybko się wypala. Zaczynamy się ze sobą nudzić i z czasem każdy idzie w swoją stronę. I sytuacja powtarza się kolejny raz. Nie jest to jednak regułą. Inną drogą jest rozpamiętywanie Partnera, dalsze uleganie mu, nawet poniżając samego siebie. To może doprowadzić do załamania nerwowego, depresji czy uzależnienia od środków chemicznych, jak alkohol, narkotyki czy leki lub jednego z innych uzależnień behawioralnych.
Trzeci przykładowy rodzaj uzależnienia emocjonalnego to zależność od społeczeństwa. Jedną z cech charakterystycznych jest niezwykła potrzeba szukania akceptacji w różnych kręgach społecznych lub otaczającym środowisku. Jeśli otoczenie nie wysyła bezpośrednich sygnałów świadczących o akceptacji, osoba taka odczuwa stan poważnego zagrożenia, a nawet paniki.
Aby stan ten jakoś zażegnać, zrobi wszystko, co okaże się niezbędne do tego, aby uzyskać psychiczne wynagrodzenie. Odrzucenie w oczach takiej osoby jest najgorszym możliwym scenariuszem. Nie może się wydarzyć dosłownie nic gorszego.
Aby ostatecznie uzyskać uznanie grupy osoba taka może stać się niezwykle poddańcza i uległa. Podejmie się jakiegokolwiek poświęcenia, żeby tylko uniknąć odrzucenia.
Niezależnie od tego, czy emocjonalne uzależnienie pojawia się w rodzinie, w związku czy w kontekście społecznym, zawsze buduje się na podstawie niskiego poczucia własnej wartości. U osób takich zawsze występuje czynnik, jakim jest brak świadomości własnych możliwości. Uzależnienia emocjonalne bardzo często pojawiają się u osób z syndromem DDA.
Wbrew pozorom wyjście z nałogu emocjonalnego uzależnienia od partnera nie jest takie proste. Nie wystarczy jednak zdać sobie sprawy z problemu. Jego rozwiązanie i rozpoczęcie nowego życia wymaga wiele czasu i pracy nad sobą.
